Geschiedenis

De Engelse landschapsstijl of krakelingenstijl die onder andere gekenmerkt wordt door gebogen bruggetjes. Uit de beginperiode van het park.

De Engelse landschapsstijl of krakelingenstijl die onder andere gekenmerkt wordt door gebogen bruggetjes. Uit de beginperiode van het park.

In 1897 werd het park “Burgerlust” voor het publiek opengesteld. Dit was de overtuin van de familie Doorn die woonde aan de Zaanweg nummer 5. Het perceel van 1,3 hectare stond daardoor ook bekend als het “Bosch van Doorn”. Een jaar later nam de Wormerveerse industrieel Dirk Laan het initiatief een park aan te leggen tussen de Zaanweg en de Wandelweg. Zeven percelen werden samengevoegd, waaronder het Bosch van Doorn, die de huidige vorm van het park bepaalden. Om een toegang aan de Zaanweg te creëren werden twee pakhuizen, die tussen nummer 5 en 7 stonden, gesloopt. Naast nummer 5 stond papierpakhuis “De Drie Papierbalen” en daarnaast kaaspakhuis “De Vriendschap”.

Het Wilhelminapark is in 1898 aangelegd naar een ontwerp van H. B. Stephan, in die dagen een zeer bekend tuinarchitect. De oorspronkelijke opzet was een plaats te creëren met bomen en heesters temidden van de gestaag groeiende bebouwing welke langzaam maar zeker het Zaanse landschap ging bepalen.

De “Vereniging Wilhelminapark Wormerveer” werd opgericht op 14 mei 1898 met als doel: Het aanleggen, onderhouden en beheren van wandelplaatsen tussen de Wandelweg en de Zaanweg in Wormerveer. De percelen met een totale oppervlakte van 1,58 hectare zijn aan de vereniging geschonken door industrieel Dirk Laan.

De aanleg van het park werd uitgevoerd door de firma Schipper uit Zaandijk die er ruim ƒ 10.000,00 voor rekende. Het park werd aangelegd in de Engelse landschapsstijl, ook wel krakelingenstijl genoemd, een vorm van landschapsstijl die bepalend is voor die periode. Deze stijl wordt gekenmerkt door onder andere ellips- en cirkelvormige grindpaden, bochtige waterpartijen, treurwilgen en gebogen bruggetjes. Het Volkspark in Zaandam en het veel grotere Vondelpark in Amsterdam zijn in dezelfde stijl aangelegd.

Tijdens de opening van het park op 17 april 1899.

Tijdens de opening van het park op 17 april 1899.

Ook zijn de bij het park behorende dienstwoning welke nog steeds bewoond is door de parkwachter, de karakteristieke muziektent en het verversingsgebouwtje in de tijd van de aanleg gebouwd. De smeedijzeren hekken, die evenals de muziektent ontworpen en gemaakt zijn door de firma Klinkhamer in Amsterdam, stammen eveneens uit 1898. De fraaie toegangspoort aan de Zaanwegzijde geeft aan dat de hoofdingang gelegen was aan de Zaanweg. De feestelijke opening vond plaats op 17 april 1899 door de naamgeefster van het park: koningin Wilhelmina.

Hoofdingang aan de Zaanweg.

Hoofdingang aan de Zaanweg.

Uiteraard is de begroeiing in het park sinds 1898 sterk toegenomen, waardoor het park langzaamaan een ander uiterlijk heeft gekregen. In 1958 vonden grootschalige werkzaamheden plaats in het park. Na het dempen van de sloten langs de Tuinstraat en het Hennepad en de grote vijver, werd een drainagesysteem aangelegd. In 1983 is de stenen drainage van het park vervangen door een met kokosvezel omwikkelde ribbeldrain.

Een nieuwe mijlpaal werd gehaald in 1988 toen het park met opstallen op de gemeentelijke monumentenlijst werd geplaatst. Dit opende de deur om de opstallen van het park volledig te restaureren. Deze werkzaamheden zijn vlak voor het honderdjarig bestaan van het park en de vereniging afgerond.

Dit betekent niet dat er tegenwoordig geen werkzaamheden meer worden verricht. De laatste jaren is er noodgedwongen een flink aantal oude en grote bomen gekapt. Door de iepziekte zijn er veel  iepen verdwenen. De monumentale paardenkastanjes rond de muziektent bleken steeds meer te gaan lijden onder de honingzwam. Bij de storm in oktober 2002 werden twee van de tien overgebleven kastanjes rond de muziektent omver geblazen.
Met pijn in het hart moest het bestuur van de vereniging beslissen dat de schitterende bomen gerooid moesten worden. Door een gift van de gemeente Zaanstad kon op korte termijn een begin worden gemaakt met een nieuwe beplanting rond om het centrum van het park en in april 2003 zijn 10 nieuwe bomen geplant.

Door inklinken van de grond was het ook weer noodzakelijk om in het voorjaar van 2004 een nieuwe drainage aan te leggen. Dit keer werd er voor gekozen de hoofddrain onder de paden en grasperken aan te leggen. Hierdoor werd extra wortelbeschadiging aan de bomen voorkomen. Ruim 700 meter drainagebuis verdween onder de grond.

Zo stond de muziektent er tot 2003 bij: omringd door imposante kastanjes.

Zo stond de muziektent er tot 2003 bij: omringd door imposante kastanjes.

De parkwachter is dagelijks in het park bezig met onderhoud aan bomen, struiken en opstallen en met de verzorging van de uitgebreide dierenschaar die het park bewoont.

De Vereniging Wilhelminapark bestaat nog steeds, maar moet voor het uitvoeren van het beheer financieel een groot beroep doen op de Gemeente Zaanstad. De bijdragen van de leden zijn niet voldoende om het beheer op de gewenste wijze uit te voeren. Mede door sommige werkzaamheden in eigen beheer uit te voeren, slaagt zij er in het park in goede staat te houden.

Flora en fauna

De aanplant bestaat uit bomen en onderbeplanting die afkomstig zijn uit alle windstreken. Een grote verscheidenheid aan boomsoorten, waaronder iepen, esdoorns, linden, berken en beuken is te vinden in het park. Om de muziektent staan kastanjes vanwege de gunstige invloed op de akoestiek. Een aantal bomen is in de beginperiode geplant. Deze bomen zijn dus minstens honderd jaar oud; de zwarte berk echter staat vermoedelijk al zo’n 130 jaar in het park.

De onderbeplanting bestaat onder meer uit boerenjasmijn, sneeuwbes en Deutzia. Pas later werd er meer variatie ingebracht door de beplanting aan te vullen met onder andere Liniodendron, Morus en Juglans.

Het Wilhelminapark heeft naast de uitgebreide flora niet te klagen over belangstelling uit de vogelwereld. Naast een volière met onder andere grasparkieten, zebravinken, goudfazanten en dwergpapegaaien en een duiventil met duiven, lopen er in het park ook veel kippen en eenden rond die het heerlijk vinden om door de voorbijgangers gevoerd te worden. Verder wordt het park door talloze vogels bezocht om te nestelen, broeden of overwinteren. Ieder jaar keren de merels, zanglijsters, vinken, mezen, roodborstjes, mussen, spreeuwen, eksters en vele andere soorten in het park terug om van de unieke omgeving te genieten.

Ook herbergt het park een aantal vleermuizen en in de bijenstal is plaats voor meerdere bijenvolken.